Page 10 - NIS Gujarati 16-30 April 2022

વ્યક્તિત્વ ડાે. િાંડાે કશવ કવ વે
ે

સમાજમાંથી બહહષ્કૃત થઈને જમણે
ે

મહહલાઅાેના સશક્તિકરણનાે પાયાે નાખાે

્ર
ે
ુ
મહાિાષટના મુરુદ નામના ગામની િાત છે. ગામમાં ભાિ ઉત્ાહનં િાતાિિણ હ્ં. િરોદિાના
ુ
ે
મહાિા્જના પ્તતનનધધ ગામમાં દિક બ્ાહ્મણને દશક્ષણા પેટ 10 રૂવપયા આપી િહ્ા હતા. આ ગામમાં
ે
ે
ુ
ષે
ે
કશિપંત કિનો પરિિાિ પણ િહતો હતો. તેમના મોટા પુત્ર ભીકએ આ િાત સાંભળી તો માતા પાસ ે
ે
દશક્ષણા લિા ્જિાની જીદ કિિા માંડ્ો. માતાએ કહુ, એક સમયે આપણા પરિિાિ િરોદિાના
ં
ે
ુ
ુ
ે
ં
ુ
મહાિા્જને ઋણ આપય હ્ં, અને આપણે ્જ દશક્ષણા લિા ્જઈશં તો પછી આપણું કોઇ સિાભભમાન
ુ
નહીં િહ. ભીક નનિાશ થઈ ગયો. પણ નાના ભાઇ ધોંરનાં મનમાં આ િાત અસિ કિી ગઈ
ે
ુ
ુ
ષે
ુ
બાળપણમાં માતાની આ શીખને આત્સાત કિનાિ ધોંરને બાદમાં દનનયા રો. ધોંરો કશિ કિનાં
ે
ુ
ુ
નામે ઓળખિા માંરી, જેમણે પોતાનં સમગ્ જીિન મહહલા ઉત્ાનમાં લગાિી દીધં...
જન્ષઃ 18 એપ્રિલ, 1858 મૃતુષઃ 9 િવેમબર, 1962
ે
ુ
્ર
ે
હાિાષટના િત્ાનગિી જજલિંાના શિાવિંી ગામના સ્ાપના કિી, જે િજસડન્શિયિં સ્િં હતિી. કવવેનાં આ કામો
ે
ે
ગિીબ પરિવાિમાં 18 એવપ્રિં, 1858નાં િોજ ધોંડો કશવ ધયાનમાં આવતિા ખુદ મહાત્મા ગાંધીએ તિેમનાં સન્ાનમાં પોતિાના
્ટ
ં
્ર
મ કવવેનો જન્ થયો હતિો. વષ 1881માં મેટીક પિીક્ષા પાસ સાપતિાહહક અખબાિ ઇન્ડયન ઓવપનનયન અંગે િંખુ. એ વખતિ ે
ુ
ં
કયમા બાદ મંબઇની એિંરફન્ટિન કોિંેજમાં પ્રવેશ િંીધો. 1891માં ગાંધીજી દશક્ષણ આરરિકામાં હતિા, છતિાં કવવે અંગે િંખુ. 1914માં
્ટ
ુ
તિેમણે પૂણેની ફગયસન કોિંેજમાં ગણણતિ વવષય ભણાવવાનં શરૂ કવવેએ પોતિાની નોકિીમાંથી િાજીનામં આપી દીધં અને પોતિાન ે
ુ
ુ
ુ
ે
કિી દીધં. આ એ સમય હતિો ર્જાિ દશમાં ક્રાંમતિકાિી પરિવતિન જાતિને સંપણપણે પોતિાની સંસ્ાઓ માટ સમર્પતિ કિી દીધી.
ે
ે
ુ
્ટ
ૂ
્ટ
ુ
થઈ િહુ હતં. કવવે પણ િાજા િામમોહન િાય, જાપાનમાં ટોક્ોની મહહિંા યુનનવર્સટી અંગ ે
ં
ો
ો
ે
ુ
ં
ં
ઇશ્વિચદ્ વવદ્ાસાગિ, વવષ્ુ શાસ્તી, પરડતિા બટી બચાઆાો-બટી જાણીને કવવે એ પણ નક્કી કયું ક તિે ભાિતિમાં પણ
િમાબાઇ અ ર્જોમતિિાવ ફુિંે જેવા મહાન સમાજ પઢાઆાો આનો મહહલા માત્ મહહિંાઓ માટની યુનનવર્સટી શરૂ કિશે.
ે
્ટ
સુધાિકોના સંપકમાં આવયા. તિેમનાં વવચાિો સશક્તિકરણ સંલગ્ન યુનનવર્સટીનાં નનમમાણ માટ ભંડોળ એકત્ કિવા
ે
ે
સાથે સંમતિ કવવેએ પણ દશમાં મહહિંાઓ, ખાસ કન્દ્ર સરકારની તિેમણે દશ-વવદશની યાત્ાઓ કિી અને િંગભગ
ે
ે
ો
કિીને વવધવાઓની સ્સ્મતિ સુધાિવાની રદશામાં યાોજનાઆાો નારીશક્તિના રૂ. 2.5 િંાખનાં ભંડોળ સાથે યુનનવર્સટીનો
કામ કિવાની પ્રમતિજ્ા િંીધી. કવવે ર્જાિ 14 વષના પાયો નાખ્યો, પણ પૈસા ખૂટી પડતિાં કામ અટકી
્ટ
ે
ો
હતિા ત્ાિ તિેમનાં િંગ્ન િાધાબાઈ સાથે થયાં. પણ નતૃત્વમાં વવકાસનાો પાયાો પડ. એવામાં, મંબઇના જાણીતિા ઉદ્ોગપમતિ
ં
ે
ુ
ુ
ં
1891માં પ્રસમતિ દિમમયાન બહુ નાની ઉમિમાં નાખી રહાં છો. વવઠ્ઠિંદાસ દામોદિ ્ઠાકિસીએ યુનનવર્સટી માટ ે
ુ
ં
ુ
ુ
ુ
ુ
ં
ુ
િાઘાબાઈનં મૃત્ થયં. કવવે પિ તિેની ઊડી અસિ રૂ. 15 િંાખનં દાન આપય. માત્ પાંચ વવદ્ાથથીનીઓ
પડી. સાથે 1916માં આ યુનનવર્સટી શરૂ થઈ. આજે આ યુનનવર્સટીની
ં
્ટ
એ પછી, કવવેએ બાળ વવવાહ, નાની ઊમિમાં ગભધાિણ, 26 કોિંેજોમાં હજાિો વવદ્ાથથીનીઓ ભણે છે. કવવે શશક્ષણની સાથ ે
બાળ વવધવા જેવી મહહિંાઓની સમસયાઓ પિ ગંભીિતિાથી સાથે જામતિવાદનાં મુદ્ાઓ પિ પણ કામ કિતિા િહ્ા. ગામડાંમાં
ે
ુ
ે
ચચતિન કયું. 1893માં તિેમણે વવધવા પુનર્વવાહ માટ એક મંડળી શશક્ષણનાં પ્રચાિ માટ કવવેએ “મહાિાષટ ગ્રામ પ્રાથમમક શશક્ષા
્ર
બનાવી. ઉદાહિણ સ્ાવપતિ કિવા માટ તિેમણે પોતિાના મમત્ની સમમમતિ”ની સ્ાપના કિી, જેણે એક પછી એક વવવવધ ગામોમાં 40
ે
ે
વવધવા બહન ગોદબાઇ સાથે િંગ્ન કયયાં. કવવેને સમાજમાંથી પ્રાથમમક શાળાઓ ખોિંી. એ પછી તિેમણે ‘સમતિા સંઘ’ની પણ
ુ
બહહષ્તિ કિવામાં આવયા. એ પછી તિેમણે પૂણેની હહગણે નામની શરૂઆતિ કિી, જેના અતિગ્ટતિ તિેમનો હતુ િંોકોને એ સમજાવવાનો
ૃ
ં
ે
ે
જગયાએ વવધવાઓ માટ દશની પ્રથમ શાળા શરૂ કિી. કવવેની હતિો ક તિમામ વયક્તિઓ સમાને છે. 1955માં ભાિતિ સિકાિ તિેમન ે
ે
ે
ે
વવધવા ભાભી પાવ્ટતિી આ્ઠવિંે આ સ્િંની પ્રથમ વવદ્ાથથીની ‘પદ્મ વવભૂષણ’ પિસ્ાિથી સન્ાનનતિ કયમા. 1958માં તિેમને દશનાં
ુ
ુ
ે
ુ
હતિી. સ્િં બાદ તિેમણે 1907માં પૂણેમાં જ મહહિંા શાળાની સવ્યોચ્ સન્ાન ‘ભાિતિ િત્’થી વવભૂષષતિ કિવામાં આવયા. n
8 ન્યૂ ઇન્ડિયા સમાચાર | 16-30 એપ્રિલ, 2022