Page 42 - NIS Gujarati 01-15 April, 2025

વ્કકતતવ ડૉ. શ્બંદેવિર પાઠક

ું
જેમનું આખું જીવન રહ

સવચછતરાને સમક્પપિત

જનમ - 2 એપ્રિલ 1943 પ્િધિ - 15 ઓગસ્ટ 2023

પ્બહરારિી પપ્વત્ ભૂપ્મમરાં જનમેલું એક બરાળક, જેિરા પોતિરાિરા ઘરમરાં શૌચરાલય િહોતિું... શૌચ મરા્ટે પરરવરારિી સત્ીઓિી
ે
ં
ઘરિી બહરાર જવરાિી મજબૂરીએ આગળ ચરાલીિે તિિે દેશમરાં શૌચરાલય કરાંપ્તિિરા પ્પતિરા બિરાવયરા. તિેમિું િરામ ડૉ. પ્બદેવિર
પરાઠક છે... મપ્હલરાઓિરા આતમસનમરાિ મરા્ટે સુલભ સવચછતિરા કોમપલેક્િો તિમિો પ્વચરાર 2014મરાં એ જિ આંદોલિ મરા્ટે
ે
રિેરિરા બનયો, જેિરા દ્રારરા રિધરાિમંત્ી િરેનદ્ મોદીએ સવચછ ભરારતિ પ્મશિિરા રૂપમરાં સવચછતિરાિે બિરાવયું એક જિ
આદોલિ...
ં
એ ક રૂરઢચ્યસત રિાહ્મર પરરવારમાં જન્મલા ડૉ. શ્બંદવિર પાઠકના ઇન્્ટરનેશનલ સશ્વ્યસ ઓગમેનાઇઝેશનનો પા્ો નાખવામાં આવ્ો હતો. ે
ે
ે
સવચછતા પ્રત્ેના પ્રમની કહાની 6 વષ્યની ઉંમરે શરૂ થા્ છે,
ે
1973માં ડૉ. પાઠકના અશ્ભ્ાનમાં એક મો્ટો વળાંક ત્ારે આવ્ો, જ્ાર
જેને સામાન્્ રીતે રમત, રમકડા અને કહાનીઓની ઉંમર શ્બહારની આરા નગરપાશ્લકાના એક અશ્ધકારીએ તેમને 500 રૂશ્પ્ા આપીન ે
ં
કહેવામાં આવે છે. એક શ્દવસ અચાનક તરે એક સત્રીને સપશ્ય ક્વો, જેન ે પાશ્લકા પરરસરમાં બે શૌચાલ્ બનાવવા કહ્્ય. ત્ા સૂકા શૌચાલ્ને ડૉ.
ે
ં
ે
આ સંકુશ્ચત સમાજમાં અસપૃશ્ કહીને બોલાવવામાં આવતી હતી. દાદીએ શ્બંદવિર પાઠકે સ્યલભ શૌચાલ્માં રૂપાંતરરત ક્્યું અને તે કા્્ય મા્ટે તેમની
તેને સજા કરી, પરરવારના સભ્ો ગ્યસસ થ્ા, પરંત્ય બાળકના બાળમનમા ં ખૂબ પ્રશંસા થઈ. અહીં ધીમે-ધીમે તેમન્યં આ અશ્ભ્ાન ઝડપથી આગળ
ે
ં
આ અંગે ઘરા પ્રશ્નો ઉભા થ્ા. તરે એ પર જો્ં કે ઘરમાં શૌચાલ્ વધ્્ય. શ્બહારમાં એક પછી એક ઘરા શૌચાલ્ો બનાવવામાં આવ્ા.
ે
્ય
ન હોવાને કારરે પરરવારની મશ્હલાઓને શૌચ મા્ટે બહાર જવ્યં પડે છે. દેશભરમાં સ્યલભ સંસથાએ 10,123થી વધ્ય જાહેર શૌચાલ્ો, લગભગ
આ ઘ્ટનાઓનો તેમના પર એ્ટલો પ્રભાવ પડો કે જ્ારે તેઓ મો્ટા 16 લાખ ઘરોમાં શૌચાલ્ો, 32 હજારથી વધ્ય શાળાઓમાં શૌચાલ્ો,
થ્ા, ત્ારે તેમરે સવચછતાને પોતાના જીવનનો ધ્ે્ બનાવી લીધો. જ્ાર ે લગભગ 2,500 ઝંપડપટ્ીઓમાં શૌચાલ્ો, 200થી વધ્ય બા્ોગેસ પલાન્્ટ
ૂ
તેમરે શૌચાલ્ જેવા શ્વષ્ો પર કામ કરવાન્યં શરૂ ક્્યું, ત્ારે તેમને ઘરી અને 12થી વધ્ય આદશ્ય ગામડાઓન્યં શ્નમા્યર ક્્યું છે. એ્ટલ્યં જ નહીં
મશકેલીઓનો સામનો કરવો પડો. તેમને ઘરા સંઘષ્યમાંથી પસાર થવ્ય ં 10 હજારથી વધ્ય લોકોને હાથથી મેલ્યં ઉપાડવાની દ્યષ્્ટ પ્રથામાંથી બહાર
્ય
પડં અને લોકોની ્ટીકા પર સાંભળવી પડી. લોકો તેમનો મજાક પર લાવવાનો શ્ે્ પર ડૉ. શ્બંદવિર પાઠકને જા્ છે. તેમરે વૃદાવન, કાશી,
્ય
ે
ં
ઉડાવતા હતા, પરંત્ય સમાજ સેવા પ્રત્ેની તેમની પ્રશ્તબધિતા એ્ટલી મો્ટી ઉત્તરાખંડ અને અન્્ શ્વસતારોમાં મશ્હલા સશકકતકરર સંબશ્ધત ઘણં કામ
ં
હતી કે તેમરે પોતાન્યં જીવન આ કા્્યમાં સમશ્પ્યત કરી દીધ્યં. ડૉ. પાઠક એ ક્્યું. ખાસ કરીને એવી લાચાર મશ્હલાઓ, જેમની મદદ કરવા મા્ટે કોઈ
માગ્ય પર અડગ અને દૃઢ રહ્ા અને મહાતમા ગાંધીના સવચછતા અંગેના નહોત્યં, તેમના મા્ટે મો્ટી ઝ્યંબેશ શરૂ કરી. 15 ઓગસ્ટ 2023ના રોજ ડૉ.
શ્વચારોનો સંસથાકી્ ઉકેલ આપ્ો. શ્બંદવિર પાઠકન્યં અવસાન થ્ં. તેમના શ્નધન પર પ્રધાનમત્રી નરેન્દ્ મોદીએ
ં
ે
્ય
ં
્ય
ૂ
લોકશાહીની ભશ્મ વૈશાલીમાં 2 એશ્પ્રલ 1943ના રોજ જન્મલા ડૉ. તેમને ્ાદ કરતાં કહ્, તેઓ એક સવપનદૃષ્્ટા હતા જેમરે સામાશ્જક પ્રગશ્ત
ે
ે
શ્બંદવિર પાઠકે સવચછતાના શ્વચારને ખૂબ જ ઈનોવર્ટવ રીતે એક અને વશ્ચતોને સશકત બનાવવા મા્ટે વ્ાપકપરે કા્્ય ક્્યું. અમારી શ્વશ્વધ
ે
ં
સંસથાન્યં સવરૂપ આપ્. વષ્ય 1968માં તેમરે રડસપોજલ કમપોસ્ટ વાતચીત દરશ્મ્ાન સવચછતા પ્રત્નો તેમનો જ્યસસો હંમેશાં દેખાતો હતો.
ે
્ય
ં
ં
શૌચાલ્ બનાવ્્ય, જેને ઓછા ખચમે ઘરની આસપાસ મળતી સામાશ્જક કા્્યના ક્ેત્રમાં ઉતકૃષ્્ટ ્ોગદાન બદલ ડૉ. પાઠક (મરરોત્તર)
સામગ્ીનો ઉપ્ોગ કરીને બનાવી શકા્ છે. વષ્ય 1970માં સ્યલભ ને 'પદ્મ શ્વભૂષર'થી સન્માશ્નત કરવામાં આવ્ા હતા. n
40 ન્યૂ ઇનનડિ્ા સમાચાર 1-15 એપ્રિલ, 2025