Page 46 - NIS Punjabi January 16-31,2023
P. 46
ਰਾਸ਼ਟਰ ਅੰਿਮ ਤ ਮਹੋਤਸਵ
ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰੂ
ੂ
ੰ
ਿਜਨ ਾਂ ਨ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਕਿਹੰਦੇ 1931 ਿਵੱਚ ਗਾਂਧੀ-ਇਰਿਵਨ
ੂ
ਸਨ ‘ਤਫਾਨੀ ਭਣʼ ਸਮਝੌਤੇ ਿਵੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ ਸਹਾਇਤਾ
ੈ
ਜਨਮ: 26 ਜਨਵਰੀ 1906, ਦੇਹਾਂਤ: 21 ਅਕਤਬਰ 1945 ਜਨਮ: 8 ਦਸੰਬਰ 1875, ਦੇਹਾਂਤ: 20 ਜਨਵਰੀ, 1949
ੂ
ੇ
ਂ
ੁ
ੇ
ਰਤੀ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗ ਾਮ ਿਵੱਚ ਆਪਣ ਸਾਹਸ, ਸੰਗਠਨ ਸ਼ ਦੇ ਮਹਾਨ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਨਤਾਵਾ ਿਵੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰ ੂ
ੂ
ਭਾ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਅਣਥੱਕ ਿਮਹਨਤ ਨਾਲ ਅੰਗ ੇਜ਼ੀ ਹਕਮਤ ਦੇ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਦਸੰਬਰ 1875 ਨੰ ੂ ਅਲੀਗੜ ਿਵੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੇਸ਼ੇ ਤ
ੰ
ੁ
ਨ ਲਗਾਤਾਰ ਚਣਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਵਕੀਲ ਸਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪ ਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਸਨ। ਉਨ ਾ ਨ ੇ
ੁ
ੌ
ੂ
ੂ
ਂ
ੂ
ੂ
ੇ
ਂ
ੰ
ਜਨਵਰੀ 1906 ਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲਧਰ ਿਵੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਗਰਾ ਕਾਲਜ ਤ ਕਾਨਨ ਦੀ ਿਡਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ ਾ ਨ ਐਨੀ
ੰ
ੰ
ੁ
ੇ
ੂ
ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਆਮੀ ਸ਼ਰਧਾਨਦ ਦੀ ਪੋਤੀ ਅਤੇ ਧਨੀ ਬੇਸ ਟ ਦੇ ਹੋਮਰਲ ਲੀਗ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਵੀ ਭਾਗ ਿਲਆ ਸੀ। ਉਨ ਾ ਨ ਭਾਰਤੀ
ਂ
ੰ
ੁ
ਰਾਮ ਅਤੇ ਵੇਦਕਮਾਰੀ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸੀ। ਘਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਪੂਰਨ ਸੰਿਵਧਾਨ ਦਾ ਮਸੌਦਾ ਿਤਆਰ ਕਰਨ ਿਵੱਚ ਪ ਮੁੱਖ ਭਿਮਕਾ ਿਨਭਾਈ ਸੀ। ਤੇਜ
ੂ
ੂ
ਂ
ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਪ ਭਾਵ ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ʼਤੇ ਿਪਆ। ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰ ਨ 1931 ਿਵੱਚ ਗਾਧੀ-ਇਰਿਵਨ ਸਮਝੌਤੇ ਿਵੱਚ ਸਹਾਇਤਾ
ੇ
ਂ
ਿਵਚਕਾਰ ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਧੀ, ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਿਹਰ, ਜੈ ਪ ਕਾਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਿਜਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਾਗਰਸ ਦਸਰੇ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਸੰਮੇਲਨ ਿਵੱਚ ਭਾਗ ਲ ੈ
ੂ
ਂ
ੂ
ੂ
ੰ
ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਸਰੋਿਜਨੀ ਨਾਇਡ ਿਜਹੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨ ੂ ਸਕੀ ਸੀ।
ੇ
ੱ
ਂ
ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਾਿਲਆ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਿਵੱਚ ਆ ਗਏ। ਸਤੰਬਰ 1932 ਿਵੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਧੀ ਨ ਵੰਿਚਤ ਵਰਗਾ ਲਈ ਅਲਗ
ਂ
ਂ
ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਿਵਆਹ ਿਦੱਲੀ ਦੇ ਕੱਪੜਾ ਿਮੱਲ ਦੇ ਚੋਣ ਪ ਣਾਲੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲ ਕਿਮਊਨਲ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਿਵਰੋਧ
ੇ
ੁ
ੂ
ਂ
ੰ
ੂ
ਅਿਧਕਾਰੀ ਲਾਲਾ ਅਿਚੰਤ ਰਾਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਿਜਨ ਾ ਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਿਵੱਚ ਵਰਤ ਸ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਿਮਊਨਲ ਅਵਾਰਡ ਿਵੱਚ ਸੋਧ ਲਈ
ਗਾਧੀ ਵੀ ਿਕਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਿਵਆਹ ਦੇ ਬਾਅਦ ਿਦੱਲੀ ਆਉਣ ʼਤੇ ਜੋ ਪੂਨਾ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਿਵੱਚ ਸਪਰ ਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਿਮਕਾ ਿਨਭਾਈ
ਂ
ੂ
ਂ
ੇ
ੂ
ੇ
ੁ
ਂ
ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ 1930 ਿਵੱਚ 23 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਿਵੱਚ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੀ। ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਧੀ ਨ ਵਰਤ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ। ਗਾਧੀ-
ਂ
ਂ
ੁ
ੂ
ਸੰਗ ਾਮ ਿਵੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਿਜਨਹਾ ਵਾਰਤਾ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਪਰ ਨ ਿਨਆਇਕ ਦਾਇਰੇ ਿਵੱਚ
ੂ
ੰ
ਂ
ਂ
ੰ
ਉਹ ਇਤਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮ ਹੋਏ ਿਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਧੀ ਉਨ ਾ ਨ ੂ ਸੰਪ ਦਾਇਕ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਜਾਚ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੰਬਰ 1944 ਿਵੱਚ ਗਿਠਤ ਕਮੇਟੀ ਦਾ
ਂ
ੂ
ੂ
ੇ
ੁ
ੈ
ਿਪਆਰ ਨਾਲ ‘ਤਫਾਨੀ ਭਣʼ ਅਤੇ ‘ਭਣ ਸੱਿਤਆਵਤੀʼ ਕਿਹਣ ਲਗੇ। ਚੇਅਰਮੈਨ ਿਨਯਕਤ ਕੀਤਾ ਿਗਆ। ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਤੌਰ ʼਤੇ ਸਪਰ ਨ ਸਾਰੇ
ੈ
ੁ
ਂ
ਂ
ਇੱਥ ਤੱਕ ਿਕ ਅਰਣਾ ਆਸਫ ਅਲੀ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਿਕ ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਸੰਪ ਦਾਇਕ ਸਮੂਹਾ ਤ 29 ਮ ਬਰਾ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਕੇ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਅਤੇ
ਦੇਵੀ ਦੀ ਪ ੇਰਣਾ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਉਤਰੇ ਸਨ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਗਤੀਰੋਧ ਤੋੜਨ ਦੇ ਯਤਨ ਿਵੱਚ ਵਾਇਰਸਾਏ ਲਾਰਡ ਵੇਵੇਲ ਨ ੂ
ੰ
ੂ
ਂ
ੰ
ਿਦੱਲੀ ਿਵੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਨ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪ ਸਤਾਵ ਸ ਪੇ। ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਿਰਪੋਰਟ ਿਵੱਚ ਪ ਸਤਾਵਾ ਦਾ ਿਵਸਿਤ ਤ ਇਿਤਹਾਿਸਕ
ੂ
ੇ
ਂ
ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ ਨ ਿਦੱਲੀ ਦੀ ਪਿਹਲੀ ਮਿਹਲਾ ਸੱਿਤਆਗ ਹੀ ਵੀ ਿਵਸ਼ਲਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਿਗਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਿਵਧਾਨਕ ਿਸਫਾਰਸ਼ਾ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ʼਤੇ
ੰ
ੂ
ਿਕਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। 'ਿਸਵਲ ਨਾਫ਼ਰਮਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ' ਲਈ ਬੜੀ ਸੰਿਖਆ ਪ ਕਾਸ਼ ਪਾਇਆ ਿਗਆ ਸੀ। ਵੰਡ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ ਸ਼ਨ ʼਤੇ ਸਪਰ ਕਮੇਟੀ ਨ ੇ
ਂ
ੂ
ੰ
ੂ
ਿਵੱਚ ਮਿਹਲਾਵਾ ਨ ਘਰ ਤ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਸੰਗਿਠਤ ਕਰਨ ਿਵੱਚ ਪਾਿਕਸਤਾਨ ਦੇ ਗਠਨ ਨ ਟਾਲਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਿਹੰਦ-ਮੁਸਿਲਮ
ੰ
ੂ
ਂ
ਸੱਿਤਆਵਤੀ ਦੇਵੀ, ਿਦਨ-ਰਾਤ ਮਿਹਲਾਵਾ ਨ ਪ ੇਿਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਿਜਸ ਏਕਤਾ ਦੇ ਬੜੇ ਸਮਰਥਕ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰ ਨ ਆਪਣ ਦਆਰਾ ਪੂਰੀ ਕੋਿਸ਼ਸ਼
ੰ
ੇ
ਂ
ੂ
ੁ
ੂ
ੇ
ਦਾ ਅਸਰ ਇਹ ਹੋਇਆ ਿਕ ਮਿਹਲਾਵਾ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਬੜੀ ਸੰਿਖਆ ਕੀਤੀ ਿਕ ਇਸ ਵੰਡ ਨ ਰੋਿਕਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਪਰ 1945 ਿਵੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਿਹੰਦ ਫ਼ੌਜ
ੂ
ੂ
ਂ
ੰ
ਂ
ਂ
ਂ
ਿਵੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਗੀਆ, ਿਵਦੇਸ਼ੀ ਕੱਪਿੜਆ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ। ਦੇ ਅਿਧਕਾਰੀਆ ʼਤੇ ਰਾਜਧ ੋਹ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੌਰਾਨ ਬਚਾਅ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮ ਬਰ ਵੀ
ਅਿਜਹਾ ਿਕਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ਿਕ ਸਤੰਤਰਤਾ ਦੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਉਹ ਸਨ। ਆਜ਼ਾਦ ਿਹੰਦ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀਆ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਲੜਨ ਿਵੱਚ ਉਨ ਾ ਦੀ
ਂ
ਂ
ੁ
ਂ
ਕਈ ਵਾਰ ਿਗ ਫ਼ਤਾਰ ਹੋਏ। ਉਨ ਾ ਨ ਗ ਾਮਉਦਯੋਗ ਦੇ ਪੁਨਰ- ਭਿਮਕਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ। ਸਪਰ ‘ਦ ਲੀਡਰʼ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੇ ਰਹੇ
ੂ
ੂ
ੇ
ਂ
ੰ
ਂ
ੂ
ੇ
ੁ
ਸਰਜੀਤੀਕਰਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ ਾ ਨ ਗ਼ਰੀਬੀ, ਅਿਗਆਨਤਾ ਸਨ। ਲੀਡਰ ਇੱਕ ਅੰਗ ੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸੀ ਿਜਸ ਨ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਯ ਨ ੇ
ੂ
ੁ
ੂ
ੰ
ਅਤੇ ਸੰਪ ਦਾਇਕਤਾ ਨ ਦਰ ਕਰਨ ਲਈ 39 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਿਵੱਚ ਸ਼ਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। 20 ਜਨਵਰੀ, 1949 ਨ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰ ਦਾ ਦੇਹਾਤ ਹੋ
ੂ
ੂ
ਂ
ੂ
ੰ
ੂ
ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਅਣਥੱਕ ਿਮਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਿਦੱਲੀ ਯਨੀਵਰਿਸਟੀ ਦੇ ਿਗਆ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਤ ਪ ੇਿਰਤ ਹੋ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਿਵੱਚ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ
ੇ
ੰ
ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸੇ ਮਹਾਨ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਦੇ ਨਾਮ ʼਤੇ ਖਪਾਉਣ ਵਾਲ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰ ਨ ਪ ਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰ ਦਰ ਮੋਦੀ ਨ 1
ੁ
ੂ
ੇ
ੂ
ੂ
ਰੱਿਖਆ ਿਗਆ ਹੈ। ਖਰਾਬ ਿਸਹਤ ਦੇ ਕਾਰਨ 21 ਅਕਤਬਰ, 1945 ਨ ੂ ਜੁਲਾਈ 2017 ਨ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਿਕਹਾ ਸੀ ਿਕ ਿਕਤਨ ਹੀ ਨਾਮ ਹਨ
ੰ
ੰ
ੂ
ੇ
ਂ
ਂ
ਂ
ੇ
ਉਨ ਾ ਦਾ ਦੇਹਾਤ ਹੋ ਿਗਆ। ਿਜਨ ਾ ਨ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਿਜ਼ੰਦਗੀ ਖਪਾ ਿਦੱਤੀ।
ਿਨਊ ਇੰਡੀਆ ਸਮਾਚਾਰ | 16–31 ਜਨਵਰੀ, 2023
