Page 11 - NIS Gujarati 01-15 August 2025

વયસ્તત્વ દ્વકમ સારાભાઈ

ભારિને અંિરરક્ષ સુધી
ભારિને અંિરરક્ષ સુધી

લઈ જનારા નાયક
લઈ જનારા નાયક

અ્દાવાદિી પ્રખયાત કા્પડ ન્લિા ્ાનલક અિે સા્ાનજક કાય્ષકર અંબાલાલ સારાભાઈિા ઘરે 12 ઓગસ્ટ 1919િા રોજ એક બાળકિો જન્ થયો
હતો. ભારતિા ્ટોચિા બૌનધિકો અિે વૈજ્ાનિકોિી તે્િા ઘરે બેઠકો થતી હતી. એક નદવસ ગુરુદેવ રવીનદ્રિાથ ઠાકુર ્પણ ્ળવા આવયા. એવું કહેવાય
છે કે, તે નદવસો્ાં ગુરુદેવિે ક્પાળ જોઈિે ભનવષ્ય ભાખવાિો શોખ હતો. આ બાળકિે તે્િી સા્ે લાવવા્ાં આવયો. ્પહોળું ક્પાળ જોઈિે ગુરુદેવે કહ્ું,
“આ બાળક એક નદવસ ્હાિ કાયયો કરશે.” આગળ જતા તે્િા શબદો સાચા ્પડ્ા. આ બાળકિું િા્ છે - નવક્ર્ સારાભાઈ. જે્ણે ્ાત્ર ્હાિ
કાયયો તો કયા્ષ હતા, સાથે-સાથે ભારતિી અંતડરક્ષ યાત્રાિો ્પાયો ્પણ િાખયો હતો...

ુ
જન્: 12 ઓગસ્ટ 1919 મૃતય: 31 ડડસેમબર 1971
િા ળપણથી જ દ્વકમ સારાભાઈ દ્વજ્ાનની િારીકાઈ અન ે ટે્સટાઇલ ટેકનયોલયોજી સાથે કયોઈ સિંધ નહયોતયો, પરંતુ તેમણે અમદા્વાદ ટે્સટાઇલ
ં
ે
ુ
મશીનયોની દદનયા તરફ આકદર્ષત રહ્વા લાગયા હતા. માતા
ે
ઇન્ડસટ્રીઝ કરસચ્ષ એસયોદસએશન (ATIRA) જ્વી સંસથાની સથાપના કરી હતી.
ૂ
ુ
સરલાદ્વીએ મયોન્ટેસરી સકૂલ ખયોલી. િાળક દ્વકમે તેમન
ે
ં
ૂ
ુ
ે
ુ
ં
દનભા્વી છે. કફદઝકલ કરસચ્ષ લિયોરેટરી (હૈદરાિાદ), દ્વકમ સારાભાઈ સપસ
ે
પ્રાથદમક દશક્ષણ આ શાળામાં જ મેળવય. 1937માં તેમણે દરિટનના કેસમરિજ સસથત આ સંસથાએ ભારતમાં ટે્સટાઇલ ઉદ્યોગના આધદનકીકરણમાં મહત્વપણ્ષ ભદમકા
ે
ં
ે
ે
ુ
સન્ટ જોન્સ કયોલેજમાં પ્ર્વેશ મેળવયયો. તયાથી ્વર્ષ 1940માં તેઓ કુદરતી દ્વજ્ાનમા ં સન્ટર (દતર્વનંતપુરમ), ફાસટ રિીડર ટેસટ કરએ્ટર (કલપક્મ), ્વેકરયિલ એનજથી
ુ
ટ્રાઇપયોસ પાસ કરીને નીકળયા. આ િીજા દ્વશ્વયધિનયો સમય હતયો. તેથી દ્વકમ સાય્લયોટ્રયોન પ્રયોજ્ટ (કયોલકાતા), ઇલ્ટ્રયોદન્સ કયોપયોરેશન ઓફ ઇસન્ડયા દલદમટેડ
ે
ે
ભારત પાછા ફયા્ષ અને િગલયોરની ઇસન્ડયન ઇસન્સટટ્ટ ઓફ સાયન્સમાં જોડાયા. (હૈદરાિાદ), યુરદનયમ કયોપયોરેશન ઓફ ઇસન્ડયા દલદમટેડ (જાદુગયોડા, ઝારખંડ) પણ
ુ
ે
ેં
ેં
ુ
અહીં તેમણે નયોિેલ પુરસકાર દ્વજેતા ડૉ. ચંદ્રશેખર ્વકટ રમનની દેખરેખ હેઠળ તેમનાં જ યયોગદાન છે. 1966માં દ્વમાન દઘ્ષટનામાં ડૉ. હયોમી જહાંગીર ભાભાના
ુ
ુ
કયોસસમક કકરણયોનયો અભયાસ કર્વાનં શરૂ કયું. દ્વશ્વયધિ પૂરં થયા પછી, સારાભાઈ અ્વસાન પછી, દેશના દ્વજ્ાન જગતમાં પડેલી ખયોટ સારાભાઈએ પયોતાના કૌશલય
ુ
ુ
પાછા કેસમરિજ ગયા અને કયોસસમક કકરણ ભૌદતકશાસત્રમાં પીએચડીની કડગ્ી મેળ્વી. અને નેતૃત્વ ક્ષમતાથી ભરી દીધી, સાથે જ તેમણે અ્વકાશની સાથે દેશના પરમાણુ
1947માં તેઓ પયોતાના ્વતન પાછા ફયા્ષ. તે જ ્વરમે, તેમણે અમદા્વાદમાં ‘કફદઝકલ કાય્ષકમને પણ એક ન્વું પકરમાણ આપય. ુ ં
ુ
કરસચ્ષ લિયોરેટરી’ (PRL)ની સથાપના કરી. તે સમયે તેમની ઉંમર માત્ર 28 ્વર્ષ દમસાઇલ મેન તરીકે ઓળખાતા ભૂતપ્વ્ષ રાષટ્રપદત ડૉ. એપીજે અબદલ કલામની
ે
ૂ
ુ
હતી. રદશયન સપટદનક લયોસન્ચગ પછી 1957માં, તેમણે અ્વકાશ કાય્ષકમના દ્વકાસ પ્રદતભાને ખીલ્વ્વામાં પણ સારાભાઈનયો જ હાથ હતયો. 1947 થી 1971 ની
ં
ે
અને ભારતના દહતમાં તેના ઉપયયોગ તરફ સૌનં ધયાન દયોયું. સારાભાઈના પ્રયાસયોન ે ્વચ્ચ, સારાભાઈના 85 થી ્વધુ સંશયોધન પત્રયો રાષટ્રીય અને આંતરરાષટ્રીય દ્વજ્ાન
ુ
ુ
ં
કારણે, 1962માં ભારતીય રાષટ્રીય અ્વકાશ સંશયોધન સદમદત (INCOSPAR) જન્ષલયોમાં પ્રકાદશત થયા હતા. 1962માં તેમને શાદત સ્વરૂપ ભટનાગર મેડલ
ં
ૂ
ુ
ુ
ુ
ની સથાપના કર્વામાં આ્વી. 15 ઓગસટ 1969ના રયોજ, તેનં પુનગ્ષઠન કર્વામા ં એનાયત કર્વામાં આવય હતં. 1966માં, સારાભાઈને પદ્મભરણ અને 1972મા ં
ં
ુ
આવય અને ભારતીય અ્વકાશ સંશયોધન સંગઠન (ISRO) તરીકે તેની સથાપના પદ્મ દ્વભરણ (મરણયોત્ર) પુરસકાર એનાયત કર્વામાં આવયા હતા. 31 કડસેમિર
ૂ
ુ
કર્વામાં આ્વી. નાસા સાથેના તેમના સંપક્કથી 1975માં સેટેલાઇટ ઇન્સટ્ર્શનલ 1971ના રયોજ કેરળના કયો્વલમની એક હયોટલમાં દ્વકમ સારાભાઈનં ઊંઘમાં જ
ે
ુ
ટી્વી એ્સપકરમન્ટ માટે માગ્ષ મયોકળયો થયયો, જેના પગલે ભારતમાં કેિલ ટી્વીની અ્વસાન થયં હતં. તે સમયે પણ તેમની છાતી પર એક પુસતક પડુ હતં. 17
ં
ુ
ુ
ે
શરૂઆત થઈ. જાન્યઆરી 2019ના રયોજ, પ્રધાનમત્રી મયોદીએ અમદા્વાદ ખાતે દ્વકમ સારાભાઈના
ં
ુ
ુ
ુ
ુ
ુ
ુ
ુ
સારાભાઈને સંસથાઓનં દનમા્ષણ કર્વામાં પણ મહારત પ્રાપત થયેલં હતં. તેમનયો પકર્વારની હાજરીમાં તેમની પ્રદતમાનં અના્વરણ કયું હતં. n
ન્યૂ ઇનનડિ્ા સમાચાર 1-15 ઑગસ્ટ, 2025 9