Page 8 - NIS Marathi May1-15

वयककतमति गोपाळ कृषण गोखले

गोखले :जयांिा खुद्द बापूंिी

‘महातमा’उपाधी नदली

भार्तीय सवा्तं ल ा या ने्त वांपैकी गोपा क गो ले असे एकमेव
य ्तम व हो्ते, यांना ोन संपू ्स कभ कवचारसर ी या ोन ने यांनी
आपले ग मानले हो्ते महा मा गांधी आक मोह म अली कजना या ो ांचेही
राजकीय ग हो याचा सनमान यांना कम ाला हो्ता े वारी
साली जे हा गो ले यांचे ेहावसान ाले, यावे ी गांधीज नी हटले हो्ते,
गो ले स टीकासार े सव हो्ते एका ो ा या कोकरासार े यांचे
य कोमल हो्ते याचवे ी ्ते कसंहासार े धािसी हो्ते आक स या या
राजकीय परर सथ्ती्त ्ते एक आ श्स माग्स श्सक हो्ते

े
हाराष् ट् ातील रत्ागिरी इथ 9 म 1866 रोजी एका ब्ाह्मण कटबात गोपा क गो ले अपार ानाने पररपू ्स
ु
ं
े
ु
े
एका बालकाचा जन्म झाला. घरची पररस्थती तशी बताचीच होती. असे एक महान य ्तम व हो्ते यांनी
ममात्र तरीही आई-वगिलांना गशक्षणाचे महत्त् समजत होते. त्ामुळे कश आक सामाकजक स मीकर ा या
े
ु
ू
े
ं
त्ांनी आपल्ा मलाला उत्तम गशक्षण गिल. मबईच्ा एसफिन्स्न कॉलजमधन े ा्त मो योग ान क ले हो्ते भार्ता या
ु
ं
े
्ण
1884 साली परीक्षा उत्तीण करणाऱ्ा िोखल ्ाच नाव भारतातील अशा गपढीत सवा्तं ल ा्त े ील यांनी अन कर ीय
े
े
समागवष् आह, जांनी पगहल्ािाच गवद्ापीठाची परीक्षा उत्तीण कली होती. आपल े असे ने्त व क ले हो्ते
ं
्ण
े
े
ू
्ण
े
े
े
गशक्षण पण करुन िोखल ्ानी प्ाध्ापकी सरु कली. त्ाचिरम्ान त महािव
ं
ु
ं
ू
िोगवि रानिे आगण िािाभाई नौरोजी ्ांच्ा संपका्णत आल. ्ा िोघाकिन नरें मो ी, पं्तप्रधान
े
ं
े
का्द्ाचे गशक्षण, बारकाव समजन घत, त त्ाच काळात कॉ ंग्सचे सिस्य बनल े
ू
े
े
े
े
े
आगण गिरोजशाह महता ्ांच्ाही ते संपका्णत आल. महता त्ावेळचे सुप्गसधि
े
ं
ं
गनष्ात वकील होत आगण वािगववािात गब्टीश का्द्ामधील त्रुटी/चकावर िोपाळ कष् िोखल ्ांच्ाकि होत. भारती्ानी आधी सगशगक्षत व्ाव तरच
े
ु
े
ं
े
े
ृ
ु
े
बोट ठवन सत्ताधाऱ्ांच्ा नजरला नजर गभिवत त्ांना ‘अध’ म्हणण्ाची गहमत त एक नािररक म्हणन आपल स्ातंत्र् गमळव शकतील, अस मवाळ िटाच े
े
े
ू
ं
ं
े
े
ू
े
ू
े
े
े
े
ं
त्ांच्ात होती. महता मबई गवधान पररषिच सिस्य होत. त्ांच्ाच सोबत िोखल े मत होत. 1912 साली बरीस्टर मोहनिास करमचि िाधी ्ांच्ा आमत्रणावरुन
ु
ं
ं
ॅ
े
ं
ं
यं
े
गतथप्त पोहोचल होत. 1902 साली गब्टीश गवत्त सगचव, एिवि्ण लॉ ्ानी सात िोखल िगक्षण आगरिकला िेले होते. जेव्ा िाधी भारतात परतल त्ावळी िोखल े
े
े
े
ं
े
े
े
कोटी रुप्ांच्ा गशलकीचा अथ्णसकल्प सािर कला. अथ्णसकल्प गशलकीचा ्ानी त्ांना सल्ा गिला, “हा िश समजन घ्ा्चा असल तर त्ाच्ा जवळ जा,
ं
ं
े
े
ू
ं
असल्ान, साहगजकच त्ांच चारी बाजनी कौतक सरु होत. मात्र, त्ाच काळात संपूण्ण िश बघा, समजन घ्ा, त्ानतरच आपली रणनीती त्ार करा. बरीस्टर
े
े
ु
े
ु
ं
ु
े
ू
ॅ
ं
े
िशाच्ा अनक भािात भीषण िुष्ाळ पिला होता. िोखल ्ानी त्ावेळी िाधी महात्ा आगण बाप होण्ाप्तच्ा आपल्ा प्वासात, आपल्ा िरुनी
ं
े
े
ं
ू
यं
ु
ं
े
ं
आकिवारी आगण तक्ण शुद्ध ्सतिवाि करुन इग्ज सरकारन ्ा िुष्ाळाच्ा सागितलल्ा ्ा मािायंवरुनच चालत रागहल.”
ु
े
ं
े
े
े
ै
े
े
स्थतीतही शतसारा कसा वाढवलला आह, सन्ावर कसा वा्िळ खच्ण के ला ि े शात त्ाकाळी असलली अस्श्यता आगण जागतभेिागवरुधि िोखल ्ांनी
ृ
े
े
े
े
े
े
जात आह आगण गशक्षणावरच्ा गनधीत कशी कपात कली जात आह, ह सिळे आ्ष्यभर लढा गिला. भारती् गशक्षणाची व्ाप्ी वाढवण्ासाठी त्ांनी
ु
मुद् सप्माण गसद्ध कल. गवधानपररषितल्ा आपल्ा भाषणात िोखल ्ांनी ‘सव्णन्टस ऑि सोसा्टी’ची ्थापना कली होती. ‘मोलले-गमटो सधारणाच मोठ े
े
े
े
े
े
ं
ु
े
ं
े
ु
े
े
सरकारची खोटी प्गतमा उघि कली. ्ा भाषणामळ िोखल प्गसधि झाल, े श्े् िोखल ्ांच्ा प््त्ाना गिल जात. ्ा सधारणामळ िव्नर जनरलच्ा
े
ु
्ण
े
े
े
े
ं
ु
ं
े
े
े
ं
कॉ ंग्समध्ही त्ांचे ्थान उचावल आगण 1905 साली व्ाच्ा कवळ 39 व्ा का््णकारी पररषित पगहल्ािाच भारती्ाना ्थान िेण्ात आल होत. अस े
े
ं
े
े
ं
े
े
वषषी त्ांना कॉ ंग्सच्ा अध्क्षपिाची जबाबिारी िेण्ात आली. कॉ ंग्समध् े म्हटल जात की भारतात सवा्णत आधी स्िशीचा गवचार िखील िोखल ्ानीच
े
ं
े
े
े
े
े
त्ावळी िोन िट गनमाण झाल होत. एक मवाळ आगण एक जहाल िट जहाल गिला होता. त्ावरच पढ महात्ा िाधी ्ानी स्िशी आिोलन उभ कल. व्ाच्ा
े
्ण
े
े
े
ु
े
ं
े
ं
े
ं
े
िटाच नतत्व बाळ ििाधर गटळक ्ांच्ाकिे होते, गब्टीशांच्ा गवरोधात उग् कवळ 48 व्ा वषषी, 19 िेब्वारी 1915 रोजी िोखल ्ांच गनधन झाल होत.
ृ
े
े
ं
ु
े
े
े
े
े
े
े
े
े
ु
आंिोलन करावीत अस ्ा िटाच मत होत. िसरा होता मवाळ िट, त्ाचे नेतृत्व
6 न्यू इंडिया समाचार