Page 9 - NIS Gujarati 2021 November 16-30

વ્યક્તિત્વ જાોતતરાવ ગાતવદરાવ ફુલ ો
ો
ં

તેઓ બરિહટશ શાસન જ નહીં, એ સમરનાં અનેક ર્ણીતા લોકો
સામે પણ લડ્ા. પૂણેમાં ફુલોનાં હાર બનાવનાર પરરવારમાં 11
એવપ્રલ, 1827નાં રોજ જ્ોમતબાનો જન્મ થરો. કહવાર છે તેમનો
ે
ુ
પરરવાર વષયોથી માળીનં કામ કરતો હતો, તેથી લોકો તેમને ‘ફુલે’
નામથી ઓળખવા માંડ્ા. આ એ સમર હતો જ્ાર એક બાજ ુ
ે
ે
ે
ે
દશ અગ્રજી શાસન સામે ઊભો થઈ રહ્ો હતો, જ્ાર બીજી બાજ ુ
ં
ુ
ૂ
ૂ
ે
દશમાં છત-અછત બાળલનિ જેવી કપ્રથાઓ સામે અવાજ ઉ્ી રહ્ો
હતો. આ વાતાવરણમાં જ્ોમતબાએ મરા્ી ભાષામાં અભરાસનો
પ્રારભ કરયો. લોકોએ તેમનાં વપતાને ટોણો મારયો, ભણવાથી
ં
તમારો છોકરો કોઇ કામનો નહીં રહ. વપતાએ તેને શાળામાંથી જ
ે
ઉ્ાડી દીધો. પણ ભણવાની તીવ્ર ઇચ્ા હોવાથી જ્ોમતબાએ
ં
ે
ં
21 વષની ઉમરમાં અગ્રજી માધરમમાં સાતમાં ધોરણનો અભરાસ
જા
પૂરો કરયો. 1840માં સાવવત્રીબાઇ સાથે તેમનાં લનિ થરાં. 1848માં
ે
જ્ોમતબાએ સાવવત્રી સાથે મળીને પૂણેમાં કન્યાઓ માટ શાળા
ખોલી. કહવાર છે ક કોઈ ભારતીર દ્ારા ભારતમાં શરૂ કરવામાં
ે
ે
આવેલી આ પ્રથમ કન્યા શાળા હતી. આ શાળામાં ભણાવવા કોઈ
ે
ૈ
શશક્ષક તરાર નહોતા તેથી જરોમતબાએ પહલાં પત્ની સાવવત્રીન ે
ભણાવી અને પછી સાવવત્રીએ કન્યાઓને ભણાવવાની શરૂઆત
ં
કરી. લોકોએ તેની ટીકા કરતાં કહુ ક, કોઈ મહહલા શશક્ષક બનીન ે
ે
જા
ે
કઈ રીતે ધમ અને સમાજ સાથે વવદ્રોહ કરી શક. જ્ોમતબા અન ે
સાવવત્રીને ઘર છોડવં પડ. લોકોની ટીકાઓ અને આર્થક તંગીન ે
ુ
ં
ુ
કારણે શાળા બંધ થઈ ગઈ. પણ બંનેએ હાર ન માની. તેમણ ે
ે
ે
1849માં જના ગંજ પ્ અને પછી 1851માં બુધવાર પ્ વવસતારમાં
ુ
ે
ે
બીજી બે શાળાઓ ખોલી. જ્ોમતબા અને સાવવત્રી બાઇએ શરૂ બેટી બચાઅા, બેટી પઢાઅા જવા નારી
ે
ં
ે
કરલી આ પહલને પગલે થોડા સમરમાં જ વધચત સમાજની સરક્તિકરણના લાક અાંદાલનના ે
ે
ે
ે
મહહલાઓ માટ 18 શાળાઓ ખુલી. સતી પ્રથા અને બાળલનિના પાયા દાઢસા વર પહલાં જાેવિબા
ે
ે
ે
ે
્શ
ે
કટ્ટર વવરોધી જ્ોમતબા વવધવા વવવાહના સમથક હતા. તેમણ ે ફુલઅ નાખા હિા. િેમણે સમાજના
જા
ે
ે
ે
ે
પૂણેમાં વવધવા આશ્રમની શરૂઆત કરી. સાવવત્રીબાઇએ તેન ં ુ
ે
ે
ુ
સંચાલન કયું. બાળલનિ સામે જ્ોમતબાના વવરોધની અસર રૂપ ે િમામ દૂરણા માટ નનરક્ષરિાન ે
ે
ે
ં
અગ્રજ સરકાર 1872માં પ્રથમ વાર ભારતમાં નહટવ મેરજ એક્ જવાબદાર ગણાવી હિી
ે
ે
લાગુ કરીને 14 વષથી ઓછી વરની કન્યાઓના લનિ પર પ્રમતબંધ
જા
મૂક્ો. 24 સપટમબર, 1873નાં રોજ જ્ોમતબા ફુલેએ સત્યશોધક
ે
ે
સમાજની સ્ાપના કરી. આ સમાજનો હતુ મહહલાઓ, પછાત રોજ તેમનં અવસાન થયં. બેટી બચાવો, બેટી પઢાઓ જેવા
ુ
ુ
વગયોનાં લોકોને સમાજમાં ન્યાર અપાવવાનો હતો. જ્ોમતબા મહહલા સશકકતકરણના લોક આંદોલનનાં મષળરાં 150
ૂ
ફુલે આ સમાજના અધરક્ષ અને સાવવત્રીબાઇ મહહલા વવભાગનાં વષ પહલાં જ્ોમતબાએ નાખ્ાં હતા. તેમણે નનરક્ષરતાન ે
ે
જા
પ્રમુખ હતાં. 1876માં તેઓ પૂણે નગરપાલલકાના સભર બન્યાં સમાજનાં તમામ પ્રકારનાં દષણો માટ જવાબદાર ગણાવી
ૂ
ે
અને વાઇસરોર લોડ લલટનના સવાગતમાં થરેલા ખચનો વવરોધ હતી. તેઓ મહાન વવચારક, નનઃસવાથ સમાજસેવક અન ે
જા
જા
જા
કરનારા તેઓ એક માત્ર સભર હતા. તેમણે અનેક પુસતકો લખીન ે ક્રાંમતકારી કારજાકતશા હતા. તેમણે ભારતીર સામાલજક
લોકોમાં ર્ગમત ફલાવવાનં કામ કયું. ‘ગુલામશ્ગરી’, ‘તૃતીર રત્ન’, માળખાને જડમાંથી હચમચાવી દીધં હતં. મહહલાઓ અન ે
ે
ુ
ુ
ૃ
ુ
ુ
‘છત્રપમત શશવાજી રાજે ભોસલે કા પાવડા’, ‘રકસાન કા કોડા’ અન ે વધચતોની અપમાનજનક સ્સ્મતમાં પરરવતન લાવવા માટ ે
ં
જા
ે
ૃ
ે
‘અછતોકી કરફરત’ તેમની શ્રષ્ કમત છે. 28 નવેમબર, 1890નાં તેઓ હમેશા લડતા રહ્ા. n
ૂ
ં
ન્યૂ ઇન્ડિયા સમાચાર | 16-30 નવેમ્બર, 2021 7