Page 49 - NIS Punjabi February 01-15,2023
P. 49
ਰਾਸ਼ਟਰ ਅੰਿਮ ਤ ਮਹੋਤਸਵ
ੁ
ਬਾਂਸ ਬਰੇਲੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਸਨ ਸਤੰਤਰਤਾ
ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਂਡ ੇ ਸੈਨਾਨੀ ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਸੇਠ
ੂ
ਜਨਮ: 11 ਫਰਵਰੀ 1901, ਦੇਹਾਤ: 1965
ਂ
ੇ
ਿਜਨ ਾਂ ਨ ਉਤਰਾਯਣੀ ਮਲ ਿਵੱਚ
ੱ
ੇ
ੇ
ਪ ਿਸੱਧ ਕਾਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਦਾਮੋਦਰ
ਂ
ਕਲੀ ਬੇਗਾਰ ਪ ਥਾ ਦਾ ਕੀਤਾ ਅੰਤ ਸਵਰਪ ਸੇਠ ਦਾ ਜਨਮ ਉਤਰ ਪ ਦੇਸ਼ ਦੇ
ੁ
ੱ
ੂ
ੇ
ੰ
ਂ
ਜਨਮ: 15 ਫਰਵਰੀ 1882, ਦੇਹਾਤ: 13 ਜਨਵਰੀ 1965 ਪ ਬਰੇਲੀ ਿਜ਼ਲ ਿਵੱਚ 11 ਫਰਵਰੀ 1901 ਨ ੂ
ਂ
ੂ
ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਨ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਨ ਾ ਨ ੇ
ੰ
ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਲਗਾ ਿਦੱਤਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ
ੇ
ੁ
ਪੱ ਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ਰ ਕਰਨ ਵਾਲ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗ ਾਮ ਸੈਨਾਨੀ ਬਦਰੀ ਲੜਾਈ ਿਵੱਚ ਵੀ ਵਧ-ਚੜ ਕੇ ਿਹੱਸਾ ਿਲਆ। ਉਹ ਸ਼ਰ ਤ
ੂ
ੁ
ੁ
ੂ
ੁ
ਦੱਤ ਪਾਡ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਫਰਵਰੀ 1882 ਨ ਵਰਤਮਾਨ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਹਿਰਦਆਰ
ੱ
ੂ
ੰ
ਂ
ੇ
ਕਾਤੀਕਾਰੀ ਿਵਚਾਰਾ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਦ ਉਹ ਪੜਾਈ ਲਈ
ਂ
ਂ
ਪੱਿਜ਼ਲ ੇ ਿਵੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ ਾਂ ਨੇ ਅਲਮੋੜਾ ਿਵੱਚ ਰਿਹ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਿਵੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਗਏ ਤਾ ਉਥੇ ਹੀ ਕਾਤੀਕਾਰੀਆ ਦੇ ਸੰਪਰਕ
ਂ
ੱ
ਂ
ਂ
ੂ
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਿਮਕਾ ਿਨਭਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ ਗਏ। ਜਦ ਉਹ ਕੇਵਲ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੇ ਿਵੱਚ ਆਏ। ਪੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ
ਂ
ਸਨ, ਤਦੇ ਉਨ ਾ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਿਪਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਤ ਹੋ ਿਗਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜਾਈ ਦੀ ਿਹੰਦਸਤਾਨ ਸੋਸ਼ਿਲਸਟ ਿਰਪਬਿਲਕਨ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ
ਂ
ੁ
ੂ
ੈ
ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅਲਮੋੜਾ ਿਵੱਚ ਰਹੇ ਅਤੇ 1903 ਿਵੱਚ ਨਨੀਤਾਲ ਿਵੱਚ ਇੱਕ ਅਿਧਆਪਕ ਦੇ ਰਪ ਜੁੜ ਗਏ। ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਸੇਠ ਦੇ ਪ ਭਾਵ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ
ੂ
ੁ
ੁ
ੂ
ਿਵੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ ਾ ਨ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਸ਼ਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1903 ਤ 1910 ਇਸ ਗੱਲ ਤ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਿਕ ਕਾਤੀਕਾਰੀ
ੇ
ੂ
ਂ
ਂ
ਦੇ ਦਰਿਮਆਨ ‘ਲੀਡਰʼ ਅਖ਼ਬਾਰ ਿਵੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਸਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਣ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਵੀ ਉਨ ਾ ਦਾ ਬਹਤ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ
ੁ
ਂ
ੁ
ਂ
ੇ
ਲਈ ਉਨ ਾ ਨ 1913 ਿਵੱਚ ‘ਅਲਮੋੜਾ ਅਖ਼ਬਾਰʼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਿਕ, ਿਬ ਿਟਸ਼- ਸਨ। ਮੰਿਨਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਿਕ ਬਨਾਰਸ ਸਾਿਜ਼ਸ਼ ਕੇਸ ਅਤੇ
ਂ
ਂ
ੰ
ੇ
ੂ
ਂ
ਿਵਰੋਧੀ ਖ਼ਬਰਾ ਛਾਪਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਿਧਕਾਰੀਆ ਨ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨ ਜਬਰਨ ਬੰਦ ਕਰ ਿਦੱਤਾ। 15 ਕਾਕੋਰੀ ਸਾਿਜ਼ਸ਼ ਮਾਮਲ ਿਵੱਚ ਵੀ ਉਨ ਾ ਦਾ ਨਾਮ ਆਇਆ
ਂ
ੇ
ਂ
ੂ
ਂ
ੂ
ੁ
ਂ
ੇ
ਅਕਤਬਰ 1918 ਨ ਉਨ ਾ ਨ ‘ਸ਼ਕਤੀʼ ਨਾਮ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਾਤੀਕਾਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਸ਼ਰਆਤ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਗ ੇਜ਼ਾ ਨ ਉਨ ਾ ਨ ਿਗ ਫ਼ਤਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ੂ
ੰ
ੰ
ਂ
ੇ
ਂ
ੂ
ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਿਕ, ਸਰਕਾਰ ਉਨ ਾ ʼਤੇ ਦੋਸ਼ ਿਸੱਧ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕੀ
ਂ
ਂ
ਂ
ੰ
ਂ
ੂ
ਂ
ੇ
1921 ਿਵੱਚ ਬਾਗਵੇਸ਼ਵਰ ਕਸਬੇ ਿਵੱਚ ਰਿਹਣ ਵਾਲੀ ਕਮਾਊ ਦੀ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨ ਇੱਕ ਅਤੇ ਅਿਜਹੇ ਿਵੱਚ ਉਨ ਾ ਨ ਿਰਹਾਅ ਕਰ ਿਦੱਤਾ ਿਗਆ।
ੁ
ਂ
ੂ
ੁ
ੁ
ੰ
ੂ
ਅਿਹੰਸਾਤਮਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ਰ ਕੀਤਾ ਿਜਸ ਨ ‘ਕਲੀ ਬੇਗਾਰʼ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਿਣਆ ਿਗਆ। ਬਾਅਦ ਿਵੱਚ ਉਹ ਕਾਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ।
ੂ
ੇ
ਂ
ਂ
ੂ
ੰ
ਂ
ਂ
ੁ
ੁ
ਕਲੀ ਬੇਗਾਰ ਇੱਕ ਅਿਜਹਾ ਕਾਨਨ ਸੀ ਿਜਸ ਿਵੱਚ ਕਮਾਊ ਦੀਆ ਪਹਾੜੀਆ ਿਵੱਚ ਰਿਹਣ ਵਾਲ ੇ ਿਕਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ਿਕ ਸੇਠ ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਪਤਲ ਸਰੀਰ ਦੇ
ਸਥਾਨਕ ਲਕਾ ਲਈ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰ ਿਦੱਤਾ ਿਗਆ ਸੀ ਿਕ ਉਹ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਆਏ ਅੰਗ ੇਜ਼ ਸਨ। ਅਿਜਹੇ ਿਵੱਚ ਅੰਗ ੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਿਖ਼ਲਾਫ਼ ਪਰਚੇ
ਂ
ੋ
ੂ
ਂ
ੰ
ਅਿਧਕਾਰੀਆ, ਸੈਿਨਕਾ, ਸਰਵੇਖਕਾ ਆਿਦ ਦਾ ਸਮਾਨ ਮੁਫ਼ਤ ਿਵੱਚ ਢੋਣਗੇ। ਇਹ ਸ਼ੋਸ਼ਕ ਪ ਥਾ ਿਚਪਕਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਇਨ ਾ ਨ ਹੀ ਿਮਲਦਾ ਸੀ। ਅੰਗ ੇਜ਼
ਂ
ਂ
ਂ
ਂ
ਂ
ੇ
ਂ
ੁ
ੇ
ੰ
ੂ
ੰ
ੋ
ਂ
ੁ
ਲਕਾ ਨ ਿਬਨਾ ਿਕਸੇ ਭਗਤਾਨ ਦੇ ਬੇਗਾਰ ਕਰਨ ʼਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਗ ਾਮ ਪਧਾਨ ਤ ਇਹ ਉਨ ਾ ਨ ਪਕੜਨ ਆਉਦੇ ਤਾ ਦਬਲ-ਪਤਲ ਹੋਣ ਦੀ ਵਜ ਾ
ੂ
ੱ
ੂ
ਂ
ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਦੀ ਸੀ ਿਕ ਉਹ ਖਾਸ ਸਮਾ ਅਵਧੀ ਿਵੱਚ ਕਈ ਕਲੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਚ ਕੇ ਭਜ ਿਨਕਲਦੇ ਸਨ। ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਸੇਠ
ੁ
ਂ
ੇ
ਂ
ਂ
ਂ
ਲਈ ਇੱਕ ਖਾਤਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਦਾ ਸੀ ਿਜਸ ਿਵੱਚ ਗ ਾਮੀਣਾ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਜਾਦੇ ਸਨ। ਨ ਅਸਿਹਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਿਵੱਚ ਵੀ ਿਹੱਸਾ ਿਲਆ ਸੀ ਅਤੇ
ਂ
ੁ
ਂ
ੇ
ਅੰਗ ੇਜ਼ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਿਸਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਿਜਹੇ ਿਵੱਚ ਿਪੰਡ ਦੇ ਲਕਾ ਨ ਇਸ ਜੇਲ ਗਏ ਸਨ। ਸਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀਆ ਦੇ ਿਸਰਮੌਰ ਮੰਨ ੇ
ੋ
ੰ
ੇ
ੂ
ੂ
ਂ
ੋ
ੰ
ੁ
ੂ
ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਪ ਥਾ ਦੇ ਿਖ਼ਲਾਫ਼ ਿਵਦਰੋਹ ਕਰਨਾ ਸ਼ਰ ਕਰ ਿਦੱਤਾ। 14 ਜਨਵਰੀ 1921 ਨ ੂ ਜਾਣ ਵਾਲ ਕਾਤੀਕਾਰੀ ਸੇਠ ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਨ ਲਕ
ਂ
ਉਤਰਾਯਣੀ ਿਤਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਰਯ ਅਤੇ ਗੋਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਸੰਗਮ ʼਤੇ ਕਲੀ ਬੇਗਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਬਾਸ ਬਰੇਲੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।
ੂ
ੁ
ੱ
ੂ
ਂ
ੇ
ੁ
ਂ
ੂ
ੁ
ੂ
ੁ
ੇ
ਦੀ ਸ਼ਰਆਤ ਹੋਈ। ਸਰਯ ਮੈਦਾਨ ਿਵੱਚ ਇੱਕ ਸਭਾ ਹੋਈ ਿਜਸ ਿਵੱਚ ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਡ ਨ ਸਹੰ ਚੱਕੀ ਇੱਕ ਸਮਾ ਸੀ ਜਦ ਬਰੇਲੀ ਿਵੱਚ ਨਾਅਰਾ ਗੰਜਦਾ ਸੀ,
ਂ
ਂ
ਂ
ਿਕ ਅਸੀ ਪ ਿਤੱਿਗਆ ਕਰਦੇ ਹਾ ਿਕ ਅਸੀ ਕਲੀ ਉਤਾਰ, ਕਲੀ ਬੇਗਾਰ ਅਤੇ ਕਲੀ ਬਰਦਾਯਸ਼ ਨ ੂ ‘‘ਬਾਸ ਬਰੇਲੀ ਕਾ ਸਰਦਾਰ, ਸੇਠ ਦਾਮੋਦਰ ਿਜ਼ੰਦਾਬਾਦ।ʼʼ
ੰ
ਂ
ੁ
ੁ
ੁ
ੂ
ਂ
ੁ
ਂ
ੁ
ਂ
ਂ
ਹਣ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀ ਕਰਾਗੇ। ਇਕੱਤਰ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਲਕਾ ਨ ਪ ਿਤੱਿਗਆ ਲਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦਾਮੋਦਰ ਸਵਰਪ ਸੇਠ ਸੰਯਕਤ ਪ ਾਤ ਤ ਭਾਰਤੀ ਸੰਿਵਧਾਨ
ੋ
ੇ
ਂ
ੇ
ੂ
ੰ
ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਲਗਾਉਦੇ ਹੋਏ ਿਪੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ਰਗਾ ਨ ਬੇਗਾਰ ਦੇ ਖਾਿਤਆ ਨ ਨਦੀਆ ਦੇ ਸੰਗਮ ਿਵੱਚ ਿਨਰਮਾਣ ਸਭਾ ਦੇ ਮ ਬਰ ਸਨ। ਸਭਾ ਿਵੱਚ ਉਹ ਕਾਫੀ
ਂ
ੁ
ਂ
ਂ
ਂ
ੂ
ਵਹਾਅ ਿਦੱਤਾ। ਇਸ ਪ ਕਾਰ ਅੰਗ ੇਜ਼ਾ ʼਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ ਿਗਆ ਅਤੇ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾਵਾ ਖ਼ਤਮ ਬੇਬਾਕ ਵਕਤਾ ਸਨ। ਮੰਿਨਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਿਕ ਮ ਬਰ ਦੇ ਰਪ
ਂ
ਂ
ਂ
ਂ
ਕਰ ਿਦੱਤੀਆ ਗਈਆ। ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਂਡ ਨ ‘ਕਮਾਊ ਂ ਿਵੱਚ ਉਨ ਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਿਹਮ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ ਾ ਨ ੇ
ੰ
ੇ
ੁ
ਂ
ੂ
ਂ
ਂ
ਕੇਸਰੀʼ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਿਨਤ ਕੀਤਾ ਿਗਆ। ਿਕਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ਿਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਧੀ ਨ ੇ ਸੰਿਵਧਾਨ ਦੇ ਡਾਫਟ ʼਤੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹੇਬ ਭੀਮ ਰਾਓ
ਂ
ਂ
ੰ
ੂ
ੁ
ਂ
ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨ ‘ਰਕਤਹੀਣ ਕਾਤੀʼ ਦਾ ਨਾਮ ਿਦੱਤਾ ਸੀ। 30 ਦਸੰਬਰ 2021 ਨ ਹਲਦਵਾਨੀ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨ ਕਈ ਿਵਿਸ਼ਆ ʼਤੇ ਸਝਾਅ ਿਦੱਤਾ ਸੀ ਿਜਸ ਨ ੰ ੂ
ੰ
ੰ
ੂ
ੂ
ਂ
ਂ
ਿਵੱਚ ਕਈ ਪ ੋਜੈਕਟਾ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੀਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਮਾਰੋਹ ਿਵੱਚ ਪ ਧਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਿਗਆ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ
ੱ
ਂ
ੂ
ੇ
ਂ
ਮੰਤਰੀ ਨਰ ਦਰ ਮੋਦੀ ਨ ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਡ ਨ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਨ ਾ ਨ ਿਕਹਾ ਸੀ, ‘‘ਦੇਸ਼ ਦੀ ਿਨਰੰਤਰ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਿਵੱਚ ਲਗੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਉਨਤੀ
ੇ
ੰ
ੇ
ਂ
ਂ
ੁ
ੁ
ੇ
ੇ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਿਵੱਚ ਵੀ ਕਮਾਊ ਨ ਬਹਤ ਬੜਾ ਯੋਗਦਾਨ ਿਦੱਤਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪੰਿਡਤ ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਡ ਜੀ ਅਤੇ ਿਵਕਾਸ ਲਈ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ
ਂ
ਂ
ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਿਵੱਚ, ਉਤਰਾਯਣੀ ਮੇਲ ਿਵੱਚ ਕਲੀ ਬੇਗਾਰ ਪ ਥਾ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।ʼʼ 1955 ਰਹੇ। ਸਾਲ 1965 ਿਵੱਚ ਉਨ ਾ ਦਾ ਦੇਹਾਤ ਹੋ ਿਗਆ।
ੁ
ੇ
ੱ
ਂ
ਂ
ਂ
ੰ
ੇ
ੇ
ਂ
ੂ
ਿਵੱਚ ਬਦਰੀ ਦੱਤ ਪਾਡ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਸਾਸਦ ਬਣ। 13 ਜਨਵਰੀ 1965 ਨ ਉਨ ਾ ਦਾ ਦੇਹਾਤ ਹੋ
ਿਗਆ।
1-15 ਫਰਵਰੀ 2023
